W górach chodź zawsze tak, aby nie gubić znaków.
Wujek - Karol Wojtyła
Słów parę o szlakach.
Oznaczeń szlaków w Polsce jest niezliczona ilość - niektórzy autorzy szlaków dają upust swojej fantazji i wymyślają różne niestandardowe oznaczenia. Później człowiek stoi przy drzewie/kamieniu/tyczce i zastanawia się "co artysta miał na myśli"... My jednak skupimy się na znakach standardowych stosowanych przez parki i ujednoliconych przez PTTK. A tych uniwersalnych oznaczeń mamy też kilka rodzajów, kolorów i kształtów. Będzie trochę definicji i trochę komentarzy.
Co to jest ten cały szlak? Z definicji PTTK:
Szlakiem turystycznym jest wytyczona w terenie trasa służąca do odbywania wycieczek,oznakowana jednolitymi znakami (symbolami) i wyposażona w urządzenia informacyjne,które zapewniają bezpieczne i spokojne jej przebycie turyście o dowolnym poziomie umiejętności i doświadczenia, o każdej porze roku i w każdych warunkach pogodowych, o ilszczegółowe wymagania nie stanowią inaczej (okresowe zamykaniew przypadku niekorzystnych warunków pogodowych lub ze względów przyrodniczych na terenach chronionych).
W skrócie, jest to wytyczona w terenie trasa służąca do odbywania wycieczek, oznaczona specjalnymi symbolami określającymi jej przebieg i ułatwiającymi odnalezienie właściwej drogi. Szlaki przeważnie dzielimy na górskie i nizinne. Przeważnie - ponieważ niektórych szlaków nie da się podzielić jak np. szlaki kajakowe - choć można tutaj mówić o wodach górskich ale raczej używa się podziału ze względu na trudność.
Szlaki można podzielić również ze względu na:
a) sposób poruszania się tj. piesze, rowerowe (nie mylić z drogą rowerową) kajakowe, jeździeckie, narciarskie,
b) zwiedzane obiekty, tematykę lub wspólny łączący w całość element tj. historyczne, przyrodnicze, pielgrzymkowe, tematyczne i inne.
Zdarzają się różnie ich wariacje typu: szlak pieszy pielgrzymkowy lub historyczny rowerowy.
Uwaga, niektóre ze szlaków łączą się ze szlakami z krajów sąsiednich tworząc jedną tematyczną całość.
Nas oczywiście interesują najbardziej polskie szlaki piesze i o nich będzie tu najwięcej. Wśród szlaków pieszych można wyróżnić jeszcze trzy, często występujące rodzaje(poza górskimi i nizinnymi), a są to: ścieżka dedaktyczna, szlaki spacerowe, szlaki przyrodnicze.
Teraz parę słów na temat szlaków pieszych w Polsce.
Zacznijmy od tego, jak powinien być przeprowadzony szlak. Szlaki lądowe powinny przebiegać istniejącymi ścieżkami i drogami o nieutwardzonej nawierzchni, a gdy zachodzi konieczność zachowania ciągłości szlaku, odcinek po drodze utwardzonej powinien być jak najkrótszy. Wiedząc to, nie damy sobie wmówić, że jakiegoś szlaku nie da się przejść. Oczywiście słowo powinny sugeruje, że nie zawsze da się przeprowadzić szlak po nieutwardzonej nawierzchni - przykład : Morskie Oko, Dolina Chochołowska. Nie usuniemy już istniejącego asfatu.
Szlak powinien zaczynać się (kończyć) przy przystankach komunikacji zbiorowej, w punktach węzłowych szlaków, przy obiektach PTTK i innych obiektach turystycznych, lub w innych łatwo dostępnych miejscach koncentracji ruchu turystycznego. W praktyce wygląda to tak, że nie ma w Polsce (nie zdażyło mi sie przejść) takiego szlaku, którego nie możnaby pokonać w jeden dzień bez napotkania oznak cywilizacji. Po drodze prędzej czy później trafimy na jakiś przystanek, wieś, miasto, schronisko lub węzeł szlaków, który da nam możliwość zejścia do jakiejś wsi. Szlaki nie zaczynają się i nie kończą przypadkowo w polu. W miastach szlaki kończą się zazwyczaj przy centrum lub głównym węźle komunikacyjnym jakim może być przystanek, dworzec PKS i PKP. Szlak musi być przeprowadzony logicznie, nie może się zapętlać i wracać do tego samego miejsca, powinien być wyposażony w znak informacyjne.
Szlaki piesze nie mogą:
- krzyżować i rozwidlać się ze szlakami w tym samym kolorze,
- prowadzić wspólną drogą z innym rodzajami szlaków chyba, że jest to konieczne (dla bezpieczeństwa pieszych),
- prowadzić wspólnie z innym szlakiem na odcinku dłuższym niż 3km.
Co ważne, szlaki muszą być widoczne o każdej porze roku!
Ścieżki spacerowe po ciekawych miejscowościach powinny mieć formę pętli.
Jak powinien wyglądać standardowy znak oraz jego różne dopuszczane warianty.
Oznaczenia nie są przypadkowe, to jednolity system znaków i urządzeń informacyjnych zgodny z instrukcją PTTK.
(http://www.szlaki.mazury.pl/files/instrukcja-znakowania2007.pdf).
Oznacza to, że nie można nazwać szlakiem symboli, które ktoś sobie przypadkowo namalował idąc lasem. Cały szlak zawiera następujące elementy o określonych wymiarach:
a) najczęściej spotykany jest znak podstawowy, prostokątny o wymiarach 90 x 150 mm, składający się z trzech poziomych pasków, przy czym paski zewnętrzne są koloru białego, a pasek środkowy w kolorze szlaku;
b) znak początku (końca) szlaku, w kształcie koła o średnicy 100 mm w kolorze białym,w środku którego znajduje się koło o średnicy 40 mm w kolorze szlaku;
c) zmiany kierunku szlaków sygnalizują:
-znak skrętu o wymiarach 90/180 x 90/150 mm, składający się z trzech pasków, gdzie zewnętrzne są w kolorze białym, a środkowy w kolorze szlaku i występuje z załamaniem pod kątem 90 stopni i 135 stopni;
-strzałka o wymiarach 90/140 x 176 mm z białym tłem i nałożoną strzałką w kolorze szlaku. W górach mogą być większe.
d) równie często spotykane jest w terenach trudnych orientacyjnie lub celem zwrócenia uwagi turysty na nagłą zmianękierunku przebiegu szlaku stosowanie wykrzyknika w kolorze białym, umieszczanym nad znakiem podstawowym.
Poza nimi mogą wystąpić (ale nie muszą) pomocnicze urządzenia szlaku jak: tablica o zagrożeniu lawinowym, z nazwą miejsca, drogowskaz szlaku, tablica z siecią szlaków (np. przy głównych węzłach gdzie krzyżuje się kilka szlaków) czy numer szlaku - w przypadku międzynarodowych.
Inne oznaczenia mają ścieżki spacerowe, przyrodnicze i dydaktyczne!
Dla ścieżek spacerowych stosuje się następujące oznaczenia:
a) znak podstawowy, kwadrat o boku 100 mm, jest podzielony na dwa trójkąty, z których prawy górny jest biały, a lewy dolny w kolorze ścieżki spacerowej;
b) znak zmiany kierunku przebiegu ścieżki spacerowej stanowi znak podstawowy z dodaniem z lewej lub prawej strony białego trójkąta o wysokości 50 mm.
Urządzeniem informacyjnym jest drogowskaz o wymiarach 150 x 450 mm (w tym strzałka kierunkowa 110 mm) ze zmniejszonym znakiem podstawowym na strzałce (grocie) drogowskazu.
Dla ścieżek dydaktycznych i przyrodniczych stosuje się:
Znaki określające przebieg ścieżek przyrodniczych i dydaktycznych:
a) znak podstawowy, kwadrat o boku 100 mm z kolorowym paskiem o szerokości 30 mm biegnącym z lewego górnego rogu do prawego dolnego;
b) znak zmiany kierunku przebiegu ścieżki przyrodniczej i dydaktycznej stanowi znak podstawowy z dodaniem z lewej lub prawej strony białego trójkąta o wysokości 50 mm.
Oto mała ściąga obrazkowa:
SZLAKI PIESZE :
ŚCIEŻKI:
SZLAKI NARCIARSKIE:
SZLAKI ROWEROWE:
SZLAKI JEŹDZIECKIE:
SZLAKI KAJAKOWE:
Czy kolor szlaku oznacza jego trudność?
Zawsze jak jadę w nasze piękne Tatry zdaża mi się trafić na jakąś osobę, która uparcie wmawia wszystkim "nie idźmy szlakiem czarnym bo czarny jest najtrudniejszy". Z góry wiem, że mam do czynienia z osobą niekompetentną i niedoświadczoną, która nie przygotowuje się do wycieczek . Często również nie wie gdzie się znajduje. Owszem, kolor szlaku ma znaczenie. Nie zawsze jednak takie jakiego byśmy się spodziewali. Zatem jak to jest z tymi kolorami?
Po pierwsze obalmy mit: Kolor, którym oznaczony jest szlak nie ma związku z jego trudnością - dla turysty pieszego.
a) KOLOR CZERWONY - najczęściej jest to szlak GŁÓWNY np. Główny Szlak Beskidzki lub Główny Szlak Sudecki. Zazwyczaj bardzo atrakcyjny, często poprowadzony szczytami lub łączący punkty widokowe i atrakcyjne miejsca.
b) KOLOR NIEBIESKI - są to zazwyczaj szlaki dłuższe, których przejście zajmuje sporo czasu.
c) KOLOR CZARNY - ponoć najastraszniejszy (oczywiście żart), kolorem tym najczęściej oznacza się szlaki dojściowe - krótkie.
d) KOLOR ŻÓŁTY - zazwyczaj oznacza szlak łącznikowy (ale nie tylko).
e) KOLOR ZIELONY - często dłuższy doprowadzający do ciekawego miejsca.
Oczywiście nie jest to regułą - kolorystykę stosuje się wg. zapotrzebowania. W żadnym wypadku kolor czarny nie oznacza śmiertelnie trudnego szlaku. Mogę podać przykład: najtrudniejszym w Polsce szlakiem jest Orla Perć w Tatrach oznaczona kolorem czerowonym a jednym z łatwiejszych szlaków w Tatrach jest Dolina Suchej Wody - czarne znaki.
Skąd przekonanie o tym, że kolor szlaku oznacza jego trudność? Być może wzięło się to z tego, że kolor szlaków narciarskich oznacza ich trudność. Albo zwyczajnie z braku wiedzy i chęci jej zdobywania.
Rodzaje szlaków jakie możecie spotkać na wycieczce:
Przykład oznaczenia pokazującego kierunek szlaku namalowanego na skale
Znaki można umieszczać na tyczkach
Znak umieszczony na drzewie to częsty widok na szlaku pieszym
Znaki pod wiatą
Przy wiatach czasami można spotkać dodatkowe tablice z informacją o atrakcjach
Znaki oraz dodatkowe oznaczenia zakazujące pewnych zachowań
i obowiązujące w danym miejscu
Tabliczki na specjalnej tyczce lub słupie, pod nimi
domalowany znak że szlak się skończył/rozpoczął
Przykład, że w jedym miejscu może się krzyżować wiele szlaków i ścieżek
Na szlakach biegnących wzdłuż granicy można spotkać znaki z innego kraju
np. pokazujące km a nie czas przejścia szlaku
Przykłady używania innych tabliczek niż standardowe
Przykłady używania innych tabliczek niż standardowe
Na tabliczce widnieje dodatkowa informacja, że szlak ten jest długodystansowym
szlakiem pieszym o oznaczeniu E -8
Przykład ścieżki
Niektóre tabliczki bywają zniszczone przez deszcz, wiatr czy śnieg dlatego
dobrze jest mieć mapę i umieć z niej korzystać
Niektóre tabliczki są tak malowane by były widoczne w nocy
Czasami jednak przyroda lubi płatać nam figle (również warto mieć mapę!)
Spotkaliśmy się z tym, że tabliczka nie zawsze była biała
ale to również jest prawidłowy znak
Przykładowe oznakowania ścieżek, które łączy wspólna tematyka
Przypadkowa tablica z propozycją przejścia trasy
Oficjalne i nieoficjalne znaki ;)